Vehbi Koç

1901 yılında Ankara‘da doğdu. Ankara İdadisi’nde okudu. 1917 yılında iş hayatına atıldı. 1926 yılında babasının ticarethanesini devralarak “Koçzade Ahmet Vehbi” ismiyle Ankara Ticaret Odası’na kaydettirdi. 1926 yılında Sadberk Hanım ile evlendi.

Bir yandan ticaretle uğraşırken, diğer yandan Ford ve Standart Oil gibi yabancı şirketlerin Türkiye temsilciliklerini alarak, işlerini büyüttü. Daha sonra taahhüt işlerine girdi. 1938 yılında müesseseleşme yolunda ilk adımı atıp, İstanbul’da Koç Ticaret A.Ş.’yi kurdu.

1948’de, General Electric’i Türkiye’de ampul fabrikası kurmaya ikna ederek ortak yatırıma girdi; fabrika 1952’de üretime başladı.

Hayır işleri yapmayı da toplumsal bir görev kabul eden Vehbi Koç, sosyal alandaki girişimlerini;
– Vehbi Koç Öğrenci Yurdu (1946)
– Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Vehbi Koç Göz Bankası (1963)
– İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyoloji Enstitüsü (1964)
– Türk Eğitim Vakfı (1967)
– ODTÜ Vehbi Koç Öğrenci Yurdu (1968)
gibi kurumlarla başlattı.

1950’li yıllarda Koç, sanayide ciddi adımlar atarak, ithal mallarını ikame edecek yerli sanayi yatırımlarına girdi. Otomotiv, beyaz eşya, radyatör, elektronik cihazlar, mensucat, kibrit ve benzeri birçok malın yerli üretimini gerçekleştirdi.

1954’te Türk otomotiv sanayiinin ilk kuruluşu olan Türk Traktör üretime başladı. Bugün ülkemizin en büyük özel sanayi şirketi olan Arçelik 1955’te, Türk Demir Döküm Fabrikası 1954’te, Aygaz ise 1961’de kuruldu. Bunları daha birçok sanayi kuruluşu takip etti.

Yıl 1960. Vehbi Koç’un, şirketlerinin yöneticilerini Divan Oteli’nde toplayarak yaptığı konuşma, daha sonra onun “manifestosu” olarak anılacak olan şu sözlerle biter: “Unutmayınız! Devletimiz ve ülkemiz var oldukça biz de varız!” Aynı gemide olduğumuzu anlatan bu sözler, topluluk yöneticilerinin ilkesi oldu.

Sanayi şirketlerinin sayısı giderek artınca; özel kuruluşların ancak kurumsallaşma ile yaşayabileceğine inanan Vehbi Koç bunları bir merkezden yönlendirmek ve en iyi kaynak tahsisini yapmak için 1963 yılında Türkiye’nin ilk holdingi olan Koç Holding’i kurdu.

Holding kurulduktan sonra da yeni şirketlerin kuruluşu birbirini takip etti. 1966 yılında ilk yerli Türk otomobili olan Anadol piyasaya çıkarıldı.

Tarım sektöründe de yatırım yapmayı hedefleyen Vehbi Koç, bu sektördeki imkânları uzun süre araştırdı. Türkiye’nin tarım potansiyelini anlaşmalı çiftlik modeli ile ihracata yönlendiren, sektörün de öncüsü olan Tat Domates Salçası Fabrikası’nı 1967’de kurdu.

1968’de Türk otomotiv sanayiinde en büyük adım atıldı ve Fiat ile ortak Tofaş kuruldu. Tofaş 1971 yılında, ismini Sultan Murat’tan alan Murat marka otomobillerin üretimine başladı.

İhracatın ülke ekonomisi için önemini çok erken gören Vehbi Koç, 1970 yılında Türkiye’nin ilk ihracatçı sermaye şirketi olan Ram’ı kurdu.

Vehbi Koç, yapmak istediği işleri Holding vasıtası ile profesyonel yöneticilere devrederken, kendisi sosyal hizmetlere ve vakıf hizmetlerine ağırlık verdi.

1967 yılında, bir yurtdışı seyahatinden aldığı ilhamla, çelenk bağışlarını eğitime yönlendirmek üzere Türk Eğitim Vakfı’nın kuruluşuna öncülük etti.

1969 yılında, eğitim, sağlık ve kültür alanında faaliyet göstermek üzere Vehbi Koç Vakfı’nı kurdu. Bu vakıf birçok kültür, sağlık ve eğitim projesi gerçekleştirdi.

1976’de, Taksim’deki Atatürk Kitaplığı İstanbul Belediyesi’ne armağan edildi. 1980’de, Vehbi Koç’un merhume eşi Sadberk Hanım’ın anısına, Türkiye’nin ilk ciddi özel müzesi olan Sadberk Hanım Müzesi açıldı. 1987 yılında yabancı dilde eğitim veren Vehbi Koç Vakfı Koç Özel Lisesi, 1993 yılında da Koç Üniversitesi eğitime başladı.

Vehbi Koç, 1984 yılında kendini emekliye ayırıp, sosyal faaliyetlerine daha fazla ağırlık verdi.

Türkiye’nin nüfus ve aile sağlığı sorununun önemini gören Vehbi Koç, 1985 yılında Türkiye Aile Sağlığı ve Planlaması Vakfı’nı kurdu ve vefatına kadar başkanlığını yürüttü.

1987 yılında Milletlerarası Ticaret Odası Vehbi Koç’u “Yılın İş Adamı” ilan etti. Plaketi, Yeni Delhi’de yapılan törende bizzat Hindistan Başbakanı Ghandi verdi.

1994’te Birleşmiş Milletler Teşkilatı, Türkiye Aile Sağlığı ve Planlaması Vakfı’nı ve başkanını başarılı çalışmalarından dolayı ödüllendirdi. Dünya Nüfus Planlaması Ödülü, 14 Haziran 1994’te, Boutros Gali tarafından Vehbi Koç’a verildi.

Bu kadar uğraşı sırasında, Vehbi Koç, tecrübelerini gelecek nesillere aktarmak amacı ile kitap yazmayı da ihmal etmedi. 1973 yılında Hayat Hikâyem ve 1987 yılında Hatıralarım, Görüşlerim, Öğütlerim isimli iki kitabı yayımlandı. Her ikisi de İngilizceye çevrildi.

Şirketlerine yönelik “Hedefler ve İlkeler Belgesi”nde, kendi anayasasını şöyle tarif ediyor:

“Benim Anayasam şudur: Devletim ve ülkem var oldukça ben de varım. Demokrasi varsa hepimiz varız. Memleketimizin ekonomisini kuvvetlendirmek için elimizden gelen bütün gayreti göstermeliyiz. Ekonomimiz güçlendikçe demokrasi daha iyi yerleşir, dünyadaki itibarımız artar.”

Sanayi, ticaret ve uluslararası ortaklıklarla, vakıflarla, sosyal hizmetlerle ve eğitimle dolu dolu geçen bir 95 yıl yaşadı Vehbi Koç.

Vehbi Koç, özel sektör eliyle sanayileşmede, müesseseleşmede, profesyonel yönetimde, vakıflar kanalıyla eğitim, sağlık alanlarında ve sosyal hizmetlerde örnek alınacak bir iş adamıdır.